Ný hugmynd að lausn til bjargar heimilunum.

Ég fékk nýja hugmynd í hendurnar.  Lausnina kynni ég hér neðar eftir að hafa útlistað forsendur og stöðuna. Auvitað munu allir svokallaðir hagsmunaaðilar, SA, ASÍ, Lífeyrissjóðirnir, ríkisstjórnin, fjármálakerfið og Landstjórinn verða á móti.  Því meira sem þeir eru á móti því líklegra er að hugmyndin þjóni fólki en ekki bara fjármagninu.

Inngangur

Nú er það svo að öllum er það ljóst orðið að bankar, lífeyrirssjóðir og önnur fjármálafyrirtæki í höndum óvarkárra stjórnenda og í skjóli slakra laga og reglna ESB/EES og undirslælegri framistöðu eftirlitsaðila í mörgum löndum, komu íslensku hagkerfi á hnén og almennum skuldugum íslendingum í erfiða aðstöðu.

Það er einnig ljóst að margir hafa tapað miklu fé.  Skuldir heimilanna hafa hins vegar aukist verulega vegna þessa og ekki bara á pappírunum því ætlunin virðist vera að láta hinn almenna íslending borga fyrir allt sukkið.  Ljóst er að margur mun ekki geta staðið undir því oki sem á hefur verið sett.

Það mætti líka vera flestum ljóst að þær aðgerðir sem hingað til hefur verið unnið í miðast allar við að bjarga fjármagnseigendum frá tapi, að bjarga þeim sem eiga skuldir en ekki þeim sem skulda.  Nýju bankarnir hafa líklega fengið eignir/útlán gömlu bankanna á 30-40% afskriftum en virðast einbeittir í að innheimta skuldirnar að fullu og þá gjarnan með aukaálagi að ystu þolmörkum skuldaranna.

Hins vegar hefur öll umræða hingað til beinst að lausnum sem fela í sér afskriftir, niðurfærslur, tekjutengingar,aukningu á flækjustigi, miðstýringu, tilsjónarmennsku, skrifræði, eftirliti og annarri almennri forræðishyggju.  Ekki er tekið á því sem raunverulega skiptir máli sem er hið séreinangraða íslenskavaxtaokur sem hefur viðgengist bæði gagnvart atvinnulífi og heimilum undanfarna áratugi.  Kastljósi lausna á að beina að þeim vöxtum sem fara á milli lánveitenda og lántakenda.  Í því felst sáttarmöguleikiog leið til lausnar án forræðishyggju og afskrifta.

Staðan

• Heimilin - Aukning skulda heimilanna vegna íbúðakaupa vegna fjármálakreppu nemur um 300 - 500 milljörðum.  Þá eru ótaldar skuldir sem hið opinbera tekur yfir og ætlunin er að láta heimilin borga að auki. Við óbreytt kerfi munu fjármálafyrirtækin leggja auknar byrðar í formi vaxta á heimilin til að ná "tapinu" til baka.  Tapi sem búið er að flytja á heimilin nú þegar. Greiðsluflæðið/eignatilfærslan er einhliða og aukning greiðslubyrði leiðir til gjaldþrota, eignahruns o.s.frv.
• Ríki og Sveitarfélög - Aukning skulda ríkis ogsveitarfélaga vegna fjármálakreppunnar nemur um 700 - 1.000 milljörðum
• Atvinnulífið - Aukning skulda atvinnulífsins vegna fjármálakreppunnar nemur hundruðum ef ekki þúsundum milljarða, segum um 1.000 milljörðum.
• Bankar, sparisjóðir, önnur fjármálafyrirtæki og Lífeyrissjóðir.  Þessir aðilar eru ábyrgir að stórum hluta fyrir hruninu og því ekki óeðlilegt að þau taki á sig á næstu árum hluta þessara 2 - 3 þúsund milljarða skuldaaukningar heimilanna, hins opinbera og atvinnulífsins.

Lausnin

Gerður yrði samningur um að ekki yrðu greiddir vextir né verðtryggðir vextir af fasteignalánum í 3 ár.  Eingöngu afborganir og verðtryggðar afborganir yrðu greiddar eigendum fasteignalána.  Verðtrygging og gengisvísitala yrði áfram virk og með þeim hætti væru eigendum fasteignalánanna tryggð raunverðmæti eigna sinna á þessum3ja ára samningstíma.  Skuldarar fasteignalána myndu um leið staðfesta skuld sína við lánadrottna.

Fasteignalán heimila eru í dag um 1.200 milljarðar.  Ætla má að afborganir vaxta og verðtryggðra vaxta séu um 80 - 100 milljarðar á ári, gróft reiknað.  Sparnaður skuldara vegna þessarar aðferðar yrði skattlagður um 33% og rynni sá skattur til ríkisins inn í Vaxtasjóðinn.  Vaxtabætur ríkisins til einstaklinga og heimila yrðu aflagðar enda um niðurgreiðslur að ræða sem ekki hafa náð tilgangi sínum. Skuldari sem tekið hefur lán til fasteignakaupa á síðustu arum og skuldar 10 milljónir í eftirstöðvar í dag er að borga í dag rétt rúmar 50 þúsund krónur á mánuði og þar af um 42 þús í vexti.  Verði þessi leið farin borgaði þessi skuldari um 21-25 þúsund krónur á mánuði eða 28 þúsund krónum minna á mánuði.  Af greiðslunni færi um 14 þúsund krónur í Vaxtastjóðinn í umsjá ríkisins og 7-11 þúsund í greiðslu af höfuðstól lánsins.

Ríkið myndi nota innheimtar tekjur til greiðslu vaxtabóta til eigenda fasteignalána annars vegar og til aðstoðar við tekju- og efnaminni heimila hinsvegar.  Ríkið gæti að auki komið með framlög inn í Vaxtasjóðinn til að mæta kostnaði vegna þessa verkefnis.

Öll kerfi eru til staðar.  Útreikningar allra lána yrðu áfram með sama hætti en fjármálastofnanir og lífeyrissjóðirmyndu aðeins innheimta hverju sinni afborganir og þriðjung vaxtagreiðslanna.  Vaxtagreiðslunum væri skilað í ríkissjóð (Vaxtasjóðinn) og inneign/krafa myndast fyrir fyrir vöxtum og verðtryggðum vöxtum á ríkið.  Það væri ríkisins (fyrir hönd íslenskra heimila) og eigenda fasteignalánanna að semja um hversu stór hluti þeirrar kröfu yrði greiddur á samningstíma af Vaxtasjóðnum.

Þeir sem skulda mest og nýjast myndu greiða mest í Vaxtasjóðinn.  Þeir hafa líka tekið mestu hamfarirnar á sig í aukinni skuldabyrði.  Þetta fyrirkomulag yrði lagt niður eftir 3 ár og allt færist í sama horf.  Ef skoðaðar eru vísitölur 10 ár aftur í tímann er ljóst að á lengri tími er um leiðréttingar að ræða og núverðandi erfiðleikar eru vegna of mikilla breytinga á of skömmum tíma í samhengi vísitalna neyslu, launa og eigna.

Verðieignir seldar á tímabilinu með áhvílandi lánum yrði að gera upp viðkomandi lán.

Kaup nýrra aðila á fasteignamarkaði yrðu óbreytt og tækju mið af núverandi kerfum og eðlilegu mati á greiðslu og eignastöðu viðkomandi.

Þetta fyrirkomulag tryggir fjármunaeignir og veðhæfi eigna.  Það er gott fyrir fjármagnseigandann og betra en afskriftir á kröfum.  Þetta fyrirkomulag tryggir greiðsluhæfi skuldara næstu 3 árin og eyðir óvissu um stöðu heimila.  Fyrirkomulagið gefur heimilinum þann tíma sem þarf þangað til nokkurn vegin eðlilegt jafnvægi næst aftur í vísitölum, neyslu, launa og íbúðaverðs.

Þetta fyrirkomulag eykur að auki neysluhæfi heimilanna sem er gott fyrir samfélagið og atvinnulífið.  Þetta fyrirkomulag eykur einnig möguleika skuldara að lækka skuldir sínar hraðar en ella og minnka þar með fjármálakerfið og innbyggða áhættu þess.  Það er raunverulegt langtímamarkmiðið fyrir Íslendinga. 

Þetta fyrirkomulag tryggir ríkinu tekjur og samningsstöðu um útgjöld yfir óvissutíma og eykur möguleika ríkis og heimila á að ná tökum á vandanum sem liggur fyrir.

Mun Íbúðalánasjóður tapa á þessu. Svarið er já og nei. Til skemmri tíma já.  Til lengri tíma er svarið nei.  Sama á við um fjármálastofnanir í eigu ríkisins.  Sama á við um lífeyrissjóðina.

Það er vaxtaokur sem veldur gríðarlegum eignatilfærslum.  Stoppum vextina og setjum raunvexti í núll í 3 ár.  Það er raunveruleg sáttaleið í samfélagi sem er að gliðna í sundur.

Endilega komið þessar hugmynd og færslu á framfæri sem víðast.  Ekki hika heldur við að koma með athugasemdir og spurningar.  Þannig getur hugmyndin bara orðið betri.

Kveðja,

Jón Árni Bragason.